Analiza morfologiczna

Analizę morfologiczną wprowadził Fritz Zwicky, pionier konstruk­cji silników odrzutowych . Użył on tego terminu do określenia stan­dardowej metody konstrukcyjnej służącej do identyfikacji wszystkich możliwych środków pozwalających na osiągnięcie specyficznej zdolności funkcjonalnej. Zwicky zajmował się tylko wymiarami technicznymi. Sformułował on metodę identyfikacji, klasyfikacji i organizacji para­metrów mających wpływ na konstrukcję urządzenia fizycznego.

Niektórzy uważają, iż analiza morfologiczna ogranicza się do upo­rządkowania czynników technicznych. Proces myślowy, który teraz opi­szemy nie jest jednak typową analizą morfologiczną, Niezależnie od tego czy nazwie się go rozkładaniem na czynniki semantyczne, ćwiczeniem morfologicznym czy też po prostu „działaniem zdroworozsądkowym”, jego celem jest poszukiwanie bardziej odpowiednich i znaczących czynników przez kontynuowanie analizy terminów cząstkowych związanych z terminami złożonymi oraz terminów złożonych obejmujących terminy cząstkowe. Ćwiczenie sprowadza się do przechodzenia z jednego poziomu abstrakcji lub zbiorowości do innych w celu określenia istotnej zmiany związanej z danym zagadnieniem.

Przy poszukiwaniu istotnej zmiany w produkcji powłok do opa­kowań okazało się, iż zmiany w transporcie są składowymi zmian w dy­strybucji i marketingu, gdyż transport jest tylko jednym z kilku czyn­ników mających wpływ na dystrybucję i marketing. Aby rozszerzyć ćwiczenie, zbadano różnorodne sposoby opisu morfologii „dystrybucji i marketingu”, jako mających specjalny związek z produkcją powłok do opakowań.

Zebrano dane i sporządzono wstępne prognozy

odnoszące się do tych  terminów  cząstkowych,  które  wydawały  się   ważne,   jak  metody transportu, magazynowanie i inne. Każda z tych mikroprognoz została przeanalizowana pod kątem oceny, czy przewidywany warunek nie bę­dzie miał istotnego wpływu na przyszłość opakowań lub powłok do opa­kowań. W cyklicznym procesie wszystkie wstępne prognozy ocenione jako nie mające znaczenia lub związku zostały odrzucone. Te, które uznano za istotne i mające związek, przedstawiono na rys. 5. Jak wy­nika z rys. 5, celem analizy morfologicznej nie jest rozszerzanie, lecz ra­czej zawężanie zawartości tablicy tak, aby obejmowała ona tylko te zmiany, które mają znaczenie i związek. Oceny znaczenia i istotności lub braku istotności dokonuje się w odniesieniu do użyteczności i funkcji, które w przypadku powłok w przemyśle opakowań były następujące:

W trakcie całego ćwiczenia morfologicznego każde rozczłonkowa­nie lub łączenie było analizowane pod kątem potencjalnych zmian, które mogłyby zwiększyć lub zmniejszyć przyszłe znaczenie lub wymagania w stosunku do tych funkcji i użyteczności. W innym przypadku analiza morfologiczna spowodowałaby takie rozszerzenie „kategorii dystrybucji i marketingu”, że byłoby ono nie do opanowania; należałoby uwzględnić również spisy treści książek na temat transportu, magazynowania, handlu detalicznego  itp.

Analizy morfologicznej w dziedzinie techniki dokonuje się w po­dobny sposób. Większość inżynierów ma skłonności do podejścia trady­cyjnego, tzn. przytaczania z podręcznika morfologii danej techniki lub dziedziny lub poszukiwania pewnych znormalizowanych struktur .całej nauki, bez krytycznej eliminacji opartej na analizie istotności użyteczno­ści i funkcji.

Przedmiotem analizy morfologicznej mogą stać się również uży­teczność i funkcje. Buckelew zaproponował sposób analizowania uży­teczności i funkcji systemów łączności za pomocą morfologii działania tych systemów. Część tej morfologii podano w tabl.  2.

Tablica 2. Wstępna rozwinięta struktura

W tablicy tej tradycyjne radio jest opisane za pomocą kombinacji następujących ter­minów: słuch, nauczanie/informacja i rozrywka, mowa, elektroniczna, ukierunkowany, jeden-wiele, jednokierunkowy, słuchowa. W podobny sposób można opisać tradycyjną telewizję. Oczywiście inne kombinacje tych funkcji i użyteczności reprezentują systemy nie istniejące jeszcze w chwili obecnej. Jednym z zadań analizy morfologicznej funkcji i uży­teczności jest stymulacja poszukiwań w pozostałych dwóch dziedzinach, najpierw w dziedzinie techniki w celu określenia potencjalnych funkcji skokowych i rzędu wielkości zmian w technice, które pozwolą na znacz­ny postęp w dziedzinie użyteczności i funkcji, a następnie w dziedzinie środowiska w celu określenia głównych zmian mogących mieć wpływ na przyszłe znaczenie użyteczności i funkcji. Praktyka wykazała, że „skrzy­żowanie” logiki środowiska i techniki zawarte w dziedzinie funkcji i uży­teczności ma duże znaczenie. Nowy sposób klasyfikacji oraz podziału funkcji i użyteczności stymuluje mechanizm poszukiwania w celu okre­ślenia potencjalnych zmian w środowisku, związanych z zespołem po­tencjalnych zmian w dziedzinie techniki.